همچنین زنان انواعی از روسری بر سر می کردند که تا قوزک پای آنها می رسید و توسط یک نیم تاج یا بساک پوشانده می شد .در میان دیگر نمادهای دوران باستان ، کلاه مفهوم خاصی برای ایرانیان باستان داشت . تاریخ استفاده از کلاه به زمان مردم غار نشین برمی گردد ، که آن نوع کلاه ، با رشد و ترقی تمدن بشری مطابق با شرایط اجتماعی و جغرافیایی اصلاح و کامل شد . رتبه و مقام کلاه از درجه و اهمیت خاصی برخوردار است ، زیرا در فرهنگ فولکلور ما ضرب المثلهای بسیاری وجود دارد که به کلاه و رتبه ودرجه آن مربوط می شود .
دلایل استفاده از کلاه
مطالعه در انگیزه های استفاده از کلاه ، خصوصا در زمانهای کهن ، ما را به واقعیتهای زیر هدایت می کند . کلاه گاهی به عنوان تزئین و آرایش استفاده می شد : از این کلاه مردان در دوران کهن برای زیبا کردن و آرایش دادن بدن و برای راضی کردن حس زیبا شناختی و اعتقادات مذهبی خود استفاده کند. کلاه گاهی برای آسایش و راحتی به کار می رفت : این نوع کلاه ها توسط مردم عادی در برخورد با نیازهای روزانه ( برای جلوگیری از سرماو جلوگیری از گرمای خورشید در تابستان) استفاده می شد .
کاربردهای مذهبی
گاهی کلاه مطابق با مراسم و تشریفات و آئین های مذهبی خاص پوشیده می شد . در میان این نوع کاربردها ، لباس عروسی نمونه برجسته ای است .
برای تشخیص رتبه و مقام افراد
در گذشته کلاه های مختلف برای تشخیص طبقه های مختلف در جامعه یا قبایل مختلف استفاده می شده است . البته کلاه های مختلف توسط ملیت ها ، قبایل و فرهنگهای مختلف در طول دوره ای طولانی درست می شده است .
برای تشخیص شغل و حرفه
هر شغلی نوعی خاص از کلاه یا لباس یا یونیفورم را استفاده می کرد تا برای کارگران امنیت و راحتی را در طول کار کردن فراهم کند و انواع متنوعی از محافظ سر مطابق با نیازهای خاص درست می شد .
تزئین کردن کلاه
کلاه ها در گذشته به دو روش تزئین می شدند : تزئین داخلی یا تزئین بیرونی . در تزئین داخلی منظور بافت یا موادی که کلاه را شکل می دادند ، است مانند پارچه ، رنگ ، شکل و طرح های اصلی کلاه که از خارج به کلاه افزوده نشده است . آرایش خارجی ، تزئیناتی است که به کلاه افزوده می شد ، از قبیل مهره ها و دانه هایی که به کلاه دوخته می شد و از بافت داخلی آن جدا بود . تزئینات خارجی شامل فلزات ، جواهرات ، شیشه و مینا کاری و پارچه های زینتی گران قیمت بود .
تصاویر زینتی کلاه ها
از آنجایی که ایران باستان بسیار وسیع بود و از طوایف و ملیتهای بسیاری تشکیل می شد ، در این مقاله ما تنها طوایف ایرانی اصیل مانند مادها و پارسیان را بررسی می کنیم . مادها و پارسیان باستان ازتزئینات ساده ای مانند تصاویر نمادی و رمزی استفاده می کردند . نمونه دقیقی از این قبیل تصاویر به ما کمک می کند تا آنها را به تصاویر هندسی ، جانور ، گیاه و انسان یا ترکیبی از این عناصر تقسیم کنیم .
دنیای باستان ، دنیای مرموز و اسرار آمیزی از شگفتی های زمینی و آسمانی است که با بیم و امیدهای بشر آمیخته بود و انسان کهن خود را به شکل های گوناگونی مومیایی می کرد تا به زندگی جاودانی و ابدی برسد . تصاوبر باستانی ، نمادها و رمزهایی از طبیعت بودند و نشان دهنده رتبه و درجه دولتی ، مذهب ، آئین ها و مراسم مذهبی و یا حتی شکل های قبیله ای بودند . برای روشن شدن مطالب بعدی ، ما به چند نوع تزئین که در کلاه ها استفاده می شد اشاره می کنیم .
زنبق آبی ( نیلوفر)
زنبق آبی یک گل مقدس و فنا ناپذیراست و نماینده و رمز مهر(خورشید) و پرستش میترا است . در نتیجه گل و ساقه زنبق آبی ، در تزئین کاسه ها ، دیوارها و لباس ها بسیار زیاد استفاده می شد . یک نمونه از استفاده های زنبق آبی ، به کار بردن زنبقی ساده با گلبرگ های آن در یک دایره و حلقه است ، که خود آن دایره هم با گلبرگهای زنبق آراسته شده است . این گونه تصاویر دایره ای شکل ، در دوره اشکانیان و ساسانیان و حتی دوره های اسلامی ، در پارچه های ایرانی بسیار زیاد استفاده می شد.
تصویر خورشید (مهر)
خورشید دارای مفهوم خاصی در آئین مذهبی ایرانیان باستان بود . نمونه ای از استفاده خورشید ، صفحه گرد خورشید با هشت شعاع است که در سه راستا تقسیم شده است و تمام آنها در یک حلقه قرار گرفته است . یکی از مشهورترین نمادهای پرستش خورشید ، کالسکه خورشید بود که در سالهای اخیر به صورت صلیب شکسته (صلیب شکسته آلمان نازی) توصیف می شود . اهمیت خورشید در آداب مذهبی چنان بود که بسیاری از کارشناسان شکل تاج و حتی حلقه ازدواج را به عنوان سمبلی از پرستش مذهبی باستان می دانند .
برج های دندانه دار
برج های دندانه دار نمادهای دیگری بودند که در زمان باستان استفاده می شدند و این نوع طرح ها نشان دهنده معبدهای باستانی است . نمونه ای از این برج دندانه دار در موزائیک نقش برجسته ای از لباس سربازان خوزی در موزه لوور پاریس نشان داده شده است . در این تصاویر شکلهای چهار گوشی دیده می شود . در این چهار گوش سه برج دندانه دار که از تپه ای سر در آورده است دیده می شود . این سه قلعه نشان دهنده ترکیبی از آئین های اهرامزدا (زردتشتیان) ، میترا و آناهیتا است .شکل های هندسی شامل حلقه ها یا شطرنجی های مدوربود که هم در حاشیه و هم در زمینه به کار می رفت و در تزئین کلاه های مراسم مذهبی هم استفاده می شد . اما در آرایش کلاه در ایران باستان ، تصاویر حیوان و انسان دیده نمی شود .
انواع کلاه
نمونه ای از تصاویر نقش برجسته در ساختمانها و اشیاء باستانی به ما کمک می کند تا کلاه مادها و پارسیان را به تاج ، نیم تاج (دیهیم) ، بساک ، کلاه های راسته ، دستارها ، باشلق ها و کلاه های نمدی تخم مرغ شکل تقسیم کنیم .
تزیینات کلاه در ایران باستان
ایران گرد ...
ما را در سایت ایران گرد دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : hsi irangard بازدید : 220 تاريخ : يکشنبه 20 مهر 1399 ساعت: 22:03